Hukukta gerçek ve tüzel kişilere tanınmış hukuki yetenek ve olanaklara ehliyet denir. Ehliyet burada bir güce, bir iktidara işaret eder. Hukukumuzda hak (TMK m.8) ve fiil (TMK m.9) ehliyeti olmak üzere 2 tür ehliyet çeşidi mevcuttur. TMK m.9’a göre fiil ehliyeti fiil ehliyetine sahip olmak, kişinin kendi fiilleriyle hak edinebilmesini ve borç altına girebilmesini sağlar. hak ehliyeti ile fiil ehliyetinin konusu başkadır.
Hak ehliyeti, kimin haklara ve borçlara sahip olabileceği ile ilgilenirken fiil
ehliyeti hak ehliyetine sahip olanların kendi fiilleriyle haklara ve borçlara sahip olup olamayacağı ile ilgilenir. Örneğin fiil ehliyetine sahip bir kişi, yaptığı bir satım sözleşmesi ile kendini hem alacaklı hem de borçlu durumuna sokabilir. Fiil ehliyetinin, hukuki işlemlerle ilgili bu görünümüne hukuki işlem ehliyeti denmektedir. Fiil ehliyeti bulunan bir kişi, bir başkasının arabasını çizmesinden ya da ona olan borcuna aykırı davranmasından doğan zarardan da sorumludur. Başkalarına hukuka aykırı olarak verdiği zararlardan kişinin sorumlu tutulabilmesi yönüyle burada hukuka aykırı fiillerden sorumlu olma ehliyetinden söz edilir. Fiil ehliyetinin bu görünümünü ifade etmek üzere haksız fiil ehliyeti ifadesi de kullanılmaktadır. Son olarak fiil ehliyeti kişinin bir başkasına dava açmasını, açılan davayı kabul etmesini, sulh olmasını vb. dava ile ilgili işlemleri yapabilmesini de sağlar ki buradaki ehliyeti karşılamak üzere dava ehliyetinden söz edilir. Demek ki fiil ehliyetinin kapsamına; hukuki işlem ehliyeti,
hukuka aykırı fiillerden sorumlu olma ehliyeti ve dava ehliyeti girmektedir. Fiil ehliyetinin usul
hukukundaki karşılığı dava ehliyetidir.
Fiil Ehliyetinin Şartları
TMK m. 10’a göre, “Ayırt etme gücüne sahip ve kısıtlı olmayan her ergin
kişinin fiil ehliyeti vardır”. Buradan fiil ehliyetinin şartları çıkarılabilir.
Bunlar:
- Ayırt etme gücüne sahip olmak,
- Ergin olmak ve
- Kısıtlı olmamaktır.
